Viêm tai giữa cấp tính là một vấn đề thường gặp ở trẻ em. Viêm tai giữa tiết dịch là bệnh tai mũi họng thường gặp phổ biến ở trẻ em. Bệnh thường xuất hiện khi thời tiết lạnh khô vào những tháng mùa đông. Trước đây, tất cả trẻ bị viêm tai giữa đều được kê thuốc kháng sinh để trị bệnh. Tuy nhiên, cách chữa trị này đã không còn phù hợp với khuyến cáo hiện nay. Vậy khi nào cần dùng kháng sinh? Cách chăm sóc trẻ đúng cách để không gây biến chứng nguy hiểm như viêm màng não...

1. Về bệnh viêm tai giữa

Viêm tai giữa là tình trạng nhiễm trùng ở tai giữa, thường gặp nhất ở lứa tuổi nhỏ. Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh viêm tai giữa nhưng phổ biến nhất là bị cảm vì trẻ tiếp xúc liên tục với nhiều loại virus khác nhau, dẫn đến biến chứng viêm tai giữa.

Ngoài ra, trong gia đình có người hút thuốc lá, trẻ hít phải khói thuốc khiến cho hệ thống đường hô hấp bị phù nề, làm tắc ống thông, gây viêm tai giữa.

Viêm tai giữa gây đau nhức tai. Trẻ bị viêm tai giữa có thể có một số triệu chứng không đặc hiệu như sốt (trên 38 độ C), nôn, tiêu chảy, ăn kém, ngủ không yên giấc, quấy khóc…

Viêm tai giữa tiết dịch là bệnh viêm mạn tính ở tai giữa. Bệnh nếu không được phát hiện điều trị đúng sẽ ảnh hưởng chức năng nghe của trẻ.

2. Nguyên nhân gây viêm tai giữa ở trẻ

- Do rối loạn của chức năng vòi nhĩ (chức năng cân bằng áp suất tai giữa và áp suất không khí bên ngoài), khi bị viêm tai giữa thì sẽ làm tắc cửa vòi nhĩ dẫn đến áp suất âm trong tai giữa tăng lên, gây ra tình trạng tiết dịch.

- Do mũi họng bị viêm làm cho trẻ bị viêm tai giữa và có mủ.

- Mắc các bệnh viêm đường hô hấp trên ở trẻ sẽ gây tắc mũi dẫn đến tạo áp lực âm trong tai giữa khiến cho chất nhầy tích tụ ở vòm mũi họng

- Bên cạnh đó còn một số nguyên nhân khác như trào ngược dạ dày thực quản, viêm mũi, xoang hoặc do các khối u khu trú ở vòm mũi họng…

3. Nhận biết dấu hiệu bệnh

Ở những giai đoạn đầu thông thường sẽ không có dấu hiệu cụ thể khiến bố mẹ không nhận ra bệnh, một số bác sĩ cũng có thể bỏ sót trong chẩn đoán bệnh vì một vài trường hợp trẻ có biểu hiện đau đầu, ù tai nóng sốt.

Ở giai đoạn mới chớm thăm khám các bác sĩ nhận thấy màng nhĩ của trẻ là bình thường, tuy nhiên giai đoạn khi bệnh tiến triển nặng hơn có thể có một số biểu hiện như: 

• Triệu chứng điển hình chính của bệnh là nghe kém; 
• Sau đó quan sát thấy bóng khí ở màng nhĩ hoặc có thể là mực nước ở hòm nhĩ; 
• Màng nhĩ có dấu hiệu dày và đỏ;
• Sau đó màng nhĩ lõm vào trong, lõm thượng nhĩ;
• Quan sát có thể thấy dịch màu vàng nhạt hoặc màu trắng ở phía sau màng nhĩ.

Triệu chứng của bệnh viêm tai giữa tiết dịch ở trẻ em thường rất âm thầm, vì thế khi thấy trẻ bị:

• Viêm nhiễm đường hô hấp gây chảy mũi; 
• Nghẹt mũi kèm thính lực giảm; 
• Giảm chú ý tập trung...

 Bố mẹ cần đưa bé đi khám tai mũi họng để phát hiện bệnh ngay.

4. Điều trị bệnh viêm tai giữa tiết dịch ở trẻ

Cần làm nội soi tai cho trẻ, nếu thấy bất thường chỉ định nghiệm pháp đo nhĩ lượng đồ cho bé để đánh giá tai giữa. Dựa vào kết quả bác sĩ sẽ đánh giá được tình trạng ứ dịch trong tai giữa của trẻ để có biện pháp điều trị phù hợp.

Các biện pháp điều trị viêm tai giữa tiết dịch ở trẻ có thể điều trị nội khoa, phẫu thuật hoặc điều trị phối hợp. Các biện pháp điều trị viêm tai giữa tiết dịch ở trẻ:

- Điều trị nội khoa bằng thuốc

Thuốc giảm đau, hạ sốt

Các nghiên cứu cho thấy, điều trị đầu tiên của viêm tai giữa là giảm đau cho trẻ. Có thể dùng các thuốc như Paracetamol hay ibuprofen để giảm đau tai và giảm sốt cho trẻ (khi trẻ sốt trên 38,5 độ C). Liều dùng 10-15mg/kg cân nặng với paracetamol, cách 4-6 giờ uống lại liều nếu vẫn sốt cao hoặc đau tai nhiều. ibuprofen 10mg/kg cân nặng, khoảng cách giữa các liều là ít nhất 6 giờ.

Lưu ý, trẻ từ 6 tháng đến dưới 2 tuổi bị viêm tai giữa 1 bên hoặc trẻ trên 2 tuổi bị hai bên nhẹ thì có đến 2/3 có thể tự khỏi khi chỉ dùng thuốc giảm đau.

Các thuốc kháng sinh

Kháng sinh uống là thuốc được chọn hàng đầu và việc chọn lựa kháng sinh dựa trên kiến thức về vi khuẩn thường gặp trong viêm tai giữa. Chính xác nhất là dựa trên kết quả kháng sinh đồ cấy mủ tai. Thời gian điều trị viêm tai giữa diễn ra tối thiểu trong 7-10 ngày. Nếu màng nhỉ thủng có thể nhỏ tai trong 3 - 4 ngày đầu (loại không độc cho tai) để ngăn chặn sự hình thành các bửng mủ làm bít dẫn lưu.

Chỉ dùng kháng sinh điều trị viêm tai giữa trong các trường hợp sau:

• Khi bệnh không cải thiện khi sau 48 - 72 giờ theo dõi.
• Trẻ dưới 6 tháng.
• Trẻ dưới 6- 24 tháng cả hai bên hoặc có nhiều yếu tố nguy cơ.
• Viêm tai giữa cấp nặng (đau nhiều hoặc trên 48h hoặc sốt trên 39 độ)
• Nếu trẻ không có khả năng khám lại.

Ngoài ra có thể thông vòi, bơm thuốc vòi nhĩ. Một số trường hợp viêm tai nhưng trị kháng sinh không hiệu quả sẽ phải chích rạch màng nhĩ để đặt ống thông nhĩ. Nếu viêm tai giữa kèm với dấu hiệu viêm đường hô hấp trên do tắc nghẽn bởi viêm amidan phì đại VA thì cần nạo VA, cắt amidan. Trong trường hợp bệnh nhân xuất hiện các biến chứng nặng hơn và điều trị nội khoa không mang lại kết quả khả quan, có thể cần đến phẫu thuật hòm nhĩ, khoét xương chũm.

Lưu ý, chỉ sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

Các thuốc nhỏ tai

Các thuốc nhỏ tai giảm đau (ví dụ: antipyrine/ benzocaine) đôi khi được khuyến cáo sử dụng. Tuy nhiên, các loại thuốc này có thể không có sẵn ở một số nước. Một số nghiên cứu cho thấy nhỏ tinh dầu có thể có tác dụng giảm đau như thuốc gây tê, tuy nhiên còn nhiều tranh cãi.

Lưu ý, các thuốc giảm đau và kháng viêm nhỏ tai không được sử dụng khi tai thủng màng nhĩ.

Ngoài ra có thể dùng một số thuốc nhỏ mũi để làm sạch mũi họng và tai giữa. Nhờ đó, có thể hỗ trợ phục hồi niêm mạc viêm trong tai giữa dễ dàng hơn và dẫn lưu dịch mủ từ tai giữa ra ngoài qua đường vòi tai. Có thể dùng một số loại thuốc chống sung huyết, co mạch, giảm phù nề, chống viêm… (otrivin sunfarin, collydexa, naphtazoline, xylomethazoline, adrenaline…). Tuy nhiên, cần dùng đúng chỉ định của bác sĩ.

Phẫu thuật

Khi dùng thuốc không mang lại hiệu quả, bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng sẽ chỉ định phẫu thuật cho trẻ. Các phương pháp phẫu thuật gồm: Trích rạch màng nhĩ kèm hay không kèm đặt ống thông nhĩ; Nạo VA; Điều trị các tắt nghẽn do u, nang khác hoặc là điều trị các tắc nghẽn do u, nang khác gây nên viêm tai giữa tiết dịch ở trẻ,...Mục đích là lấy hết dịch tai giữa ở trẻ giúp cải thiện thính lực và ngăn ngừa tái phát.

5. Khi nào cần đưa trẻ đi khám?

Những trường hợp sau cần đưa trẻ đi khám ngay:

- Trẻ đau tai tăng lên.

- Sốt cao liên tục dù đã dùng thuốc hạ sốt và chườm ấm.

- Trẻ rất quấy, bỏ ăn, bỏ bú.

- Trẻ nôn, đi ngoài nhiều lần trong ngày.

- Các dấu hiệu bệnh của trẻ không cải thiện sau 2 ngày điều trị.

6. Phòng bệnh viêm tai giữa tiết dịch ở trẻ

- Mùa đông đang đến, để phòng bệnh viêm tai giữa tiết dịch bố mẹ cần giữ ấm trẻ, nhất là khi trở trời gió rét; giữ gìn vệ sinh sạch sẽ vùng mũi họng cho trẻ, đặc biệt là khi thời tiết giao mùa. 

- Nếu có các bệnh vùng tai mũi họng cần điều trị triệt để. 

- Cần cho trẻ bú sữa mẹ để tăng cường sức đề kháng; 

- Đối với trẻ lớn không nên cho trẻ bơi quá nhiều, nếu bị viêm hô hấp trên thì càng phải hạn chế. 

- Giữ không khí trong lành, không ô nhiễm và khói thuốc nơi ở của trẻ.

- Khi thấy trẻ bị chảy mũi, ngạt mũi, ho, sốt, tiêu chảy; hoặc thấy trẻ nghễnh ngãng, không chú ý, mất tập trung hoặc trẻ ù tai, đau nặng tai, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám để phát hiện và điều trị tránh những biến chứng nguy hiểm của viêm tai giữa.